آشنایی با پرخوری های روانی - مجله گرافیک

گاهی هم پرخوری های ما نوعی بیماری محسوب می گردد؛ ضمن اینکه باید توجه داشته باشیم به هیچ بیماری ای نمی توان تک بعدی نگاه کرد و ممکن است هر بیماری علل و عوامل مختلفی داشته باشد. در واقع بسیاری از بیماری ها زیستی، روانی و اجتماعی هستند و احساس ناکامی های ما هم دقیقا زمانی ایجاد می شوند که بخواهیم به این بیماری ها نگاهی تک بعدی داشته باشیم. پرخوری هم یکی از همین بیماری هاست، اما چه زمان می توان گفت پرخوری های ما جنبه روانی هم دارند؟ در این خصوص با دکتر پیغام فرحبخش، متخصص تغذیه و رژیم درمانی مصاحبه نموده ایم.

پرخوری

در خصوص پرخوری 2 نکته مهم وجود دارد که می توان از 2 دیدگاه به آن توجه کرد؛ ابتدا نگاه روانشناسی و دیگری اعتیاد. از نظر روانشناسی 2 نوع اختلال در این خصوص داریم به نام بلومیا یا همان پرخوری روانی که در این حالت شخص به طور ناخودآگاه پرخوری می نماید. البته می توان گفت این کار را با هدف سیر شدن انجام نمی دهد بلکه این نوع پرخوری در واقع واکنشی به اضطراب و استرس است و به نوعی برای رسیدن به آرامش بیشتر هم انجام می گردد.

در مقابل این اختلال، بیماری دیگر به نام آنورکسیا است که برخلاف بلومیا، فرد دلش نمی خواهد چیزی بخورد که این موضوع هم جنبه روانی دارد. معمولا این اختلال بین جوانان بازیگر، ورزشکار یا افرادی که دوست دارند مدل شوند دیده می گردد. این گروه از افراد یا سعی می نمایند اصلا چیزی نخورند یا اگر هم بخورند با حالت تهوع آن را از بدنشان خارج می نمایند؛ مبادا چاق شوند.

وابستگی

اگر بخواهیم نگاه جامع تری به موضوع داشته باشیم می توانیم بگوییم اغلب افراد به چیزی یا شخصی وابستگی خاصی دارند؛ مثلا برخی ها به فرد خاصی وابسته هستند؛ برخی ها به کارکردن زیاد، عده ای به مواد مخدر و... برخی افراد هم به خوردن زیاد. به طور کلی خوردن زیاد معمولا نشانه نوعی مشکل و اختلال است و می توان آن را در حد اعتیاد به حساب آورد.

پرخوری هم وقتی بیش از اندازه باشد نشانه نوعی اختلال است و، چون جنبه اعتیاد دارد درمانش هم بسیار سخت خواهد شد؛ چون افراد برای درمان یک اعتیاد اغلب به اعتیاد دیگری رو می آورند؛ مثلا کسی که می خواهد مصرف مواد مخدر را ترک کند گاهی به جای درمان این نوع اعتیاد، به مصرف بیش از اندازه مواد غذایی رو می آورد و به پرخوری اعتیاد پیدا می نماید.

برقراری توازن و بالانس در بدن

برای اینکه در بدن ما توازن و بالانسی برقرار گردد ابتدا باید بین ورودی و خروجی کالری (با انجام ورزش و سوخت وساز صحیح بدن) ارتباط درستی برقرار گردد. اگر ما به هر دلیلی این ارتباط مناسب را از دست بدهیم با چاقی یا لاغری روبرو خواهیم شد؛ به عنوان مثال اگر کالری دریافتی فردی افزایش پیدا کند در واقع ظرف بدنش عظیم تر می گردد و افزایش چربی احشایی و زیر جلدی هم منجر به چاقی می گردد. بسیاری از پرخوری ها در این دسته قرارمی گیرند.

افرادی که به هر دلیلی ممکن است کالری بیشتری دریافت نمایند دچار اضافه وزن می شوند. از طرف دیگر اشخاصی هم که میزان متابولیسم بدنشان به دلایل رژیم های غذایی غلط یا به علت بیماری های متابولیسمی مثل کم کاری تیروئید افت می نماید هم دچار اضافه وزن و معمولا شاکی می شوند که با وجود اینکه پرخوری نمی نمایند باز هم اضافه وزن دارد. از طرف دیگر فعالیت های جسمی هم در تنظیم وزن بدن دخالت دارند؛ یعنی نداشتن تحرک زیاد به خصوص در زندگی ماشینی باعث افزایش وزن می گردد.

انواع پرخوری

پرخوری می تواند چند جنبه داشته باشد؛ مثلا اینکه فرد به صورت ژنتیک ژن چاقی دارد. به همین خاطر خوش خوراک تر است، از غذاخوردن بیشتر لذت می برد و حجم غذای دریافتی او هم از میزان مورد نیازش بیشتر است.

این نوع پرخوری لزوما ربطی به استرس و ذهن و روان فرد ندارد؛ چون گاهی مثلا کودک 3-4 ساله ای هم که ژن چاقی دارد بیش از اندازه غذا می خورد؛ درصورتی که استرس خاصی را هم تجربه نمی نماید.

اما پرخوری در بزرگسالان جنبه های دیگری هم دارد؛ مثلا چاقی ای که از کودکی همراه فرد بوده در عظیمسالی هم از بین نخواهد رفت و با توجه به اینکه حجم معده از کودکی افزایش پیدا نموده، در عظیمسالی هم همچنان چاق باقی می ماند؛ چون حجم غذای آن ها بنا بر عادت از کودکی زیاد بوده که بیشتر مربوط به ژنتیک آنهاست.

در گروه دیگر، پرخوری ناشی از آن است که سبک زندگی فرد تغییر می نماید و به نوعی از شرایط قبلی زندگی خود جدا می گردد و فاصله می گیرد؛ مثلا ازدواج می نماید و سبک زندگی او با تغییرات زیادی روبرو می گردد. همین موضوع در برخی افراد باعث بروز چاقی می گردد.

پرخوری های عصبی

علت چاقی عده دیگری از افراد این است که به دلیل استرس بالا و اضطراب رو به پرخوری می آورند. این ها افرادی هستند که معمولا به خوردن گروه کربو هیدرات ها ولع زیادی دارند؛ به خصوص علاقه زیاد به خوردن مواد قندی و شیرین از خانواده گلوکزها. چون وقتی فکرشان مشغول است علاوه بر اینکه حواسشان نیست چقدر غذا می خورند، اغلب به خوردن شیرنی روی می آورند و حتی بدون دلیل مدام در یخچال چیزی را برای خوردن جست و جو می نمایند.

اینگونه پرخوری های ناشی از استرس، معمولا شب هنگام و هرچه بیشتر به غروب نزدیک می شویم بیشتر می گردد؛ یعنی در این مواقع با افزایش استرس های خوردن های زیاد قبل و بعد از شام روبرو می شویم.

فراموش نکنیم اگر این پرخوری های عصبی به همین شکل باقی بمانند در واقع با نوعی اختلال روبرو هستیم، اما بیماری خاصی نیست؛ یعنی فرد می تواند با مراجعه به روانپزشک و دریافت دارو های آرام بخش، استرس خود را مدیریت و به گونه ای فکرش را مشغول کند تا استرس و اضطراب او منجر به پرخوری نگردد.

پشیمانی و افسوس

اغلب افراد، خصوصا کسانی که به خاطر استرس و بیماری های ناشی از ذهن و افکار پریشان رو به خوردن زیاد می آورند، بعد از پرخوری احساس افسوس و پشیمانی می نمایند و، چون نمی توانند دست از اینگونه زیاد خوردن های خود بردارند احساس گناه می نمایند و خود را مقصر و ضعیف و ناتوان می دانند. این افراد معمولا خود را شماتت می نمایند و به خود قول می دهند که دیگر پرخوری ننمایند.

آن ها مدام به کلینیک های تغذیه مراجعه می نمایند تا بتوانند از خوردن زیاد هنگام استرس و متعاقب آن چاقی و اضافه وزن رها شوند یا وقتی خود را ناتوان از در پیش دریافت رژیم مناسب می بینند برای برداشتن چربی های زائد به کلینیک های زیبایی مراجعه می نمایند؛ غافل از آنکه این افراد قبل از هر چیز باید مشکل اصلی خود یعنی استرس و اضطراب زیادی را که منجر به اینگونه پرخوری ها می گردد درمان نمایند.

مکانیسم های جبرانی

توجه داشته باشیم در برخی افراد هم احساس پشیمانی از پرخوری هایی که منجر به چاقی و اضافه وزن می گردد به اندازه ای زیاد می گردد که دست به رفتار های جبرانی می زنند بلکه بتوانند جلوی فرایند روبه رشد چاقی خود را بگیرند. در چنین مواقعی فرد سعی می نماید با ایجاد حالت تهوع به گونه ای خوردن زیاد خود را جبران کند و به نوعی مانع از افزایش وزن خود گردد. البته افرادی که پرخوری های عصبی دارند لزوما چاق هم نیستند، چون به علت رفتار های جبرانی خود کالری اضافه را از بدنشان خارج می نمایند. ولی همواره نگران و مضطرب هستند که نکند چاق شوند.

این افراد در واقع مبتلا به بلومیا یا همان پرخوری روانی و عصبی هستند. این نوع اختلالات حتما باید درمان شوند، چون برخی اوقات بیماران برای جبران اضافه وزن خود از انواع قرص های لاغری که آب بدنشان را جذب می نماید و دارو های مدر استفاده می نمایند که اینگونه کار ها سلامت افراد را تهدید می نماید و گاهی هم بسیار خطرناک و غیرقابل جبران خواهد شد. در واقع افرادی که پس از پرخوری دست به واکنش های جبرانی می زنند باید حتما به روانپزشک و کارشناس تغذیه مراجعه نمایند تا با به دست آوردن آرامش و یافتن ریشه اصلی اینگونه رفتارها، مانع از انجام چنین رفتار های آسیب زایی شوند.

رابطه ذهن و پرخوری

توجه داشته باشیم هر فردی وقتی پرخوری می نماید حتما باید علت اصلی آن را تشخیص دهد تا بتواند مانع از ادامه آن گردد؛ مثلا در برخی خانواده ها الگوی صحیحی برای غذا خوردن وجود ندارد و با آنالیز افراد خانواده متوجه می شویم که همه آن ها با در پیش دریافت چنین الگوی ناصحیحی دچار اضافه وزن هستند.

در اینگونه مواقع بهترین کار، تغییر الگوی غلط تغذیه است که البته بهتر است این کار را از سوپر مارکت یعنی خرید نکردن مواد غذایی نامناسبی که منجر به اضافه وزن می شوند شروع کنیم.

برای کاهش وزن در هر صورت باید کالری دریافتی افراد مدیریت گردد؛ و این کار را می توان با جایگزین کردن مواد غذایی سالم با انواع خوراکی های فست فودی و چرب و شیرین و... شروع کنیم.

ضمن اینکه در کنار همه این موارد باید توجه داشته باشیم که ذهن و نگاه ما به خودمان هم بسیار مهم است؛ یعنی اگر واقعا تصمیم می گیریم برای سلامت بیشتر خود وزنمان را کاهش دهیم باید با خودمان مهربان باشیم، مدام خود را چاق، زشت و ضعیف ندانیم، به خودمان اعتماد کنیم و هرگز هم ناامید نشویم. فراموش نکنیم ما هرقدر هم اضافه وزن داشته باشیم حتما می توانیم با در پیش دریافت روش تغذیه ای مناسب به وزن مناسب و ایده آل خود برسیم؛ اما با داشتن صبر و حوصله زیاد، انگیزه کافی، روحیه مناسب و انجام ورزش و پیاده روی.

مشورت با افراد متخصص و کسانی که چنین تجربه ای داشته و توانسته اند با روش های درست و علمی، اراده و سعی و کوشش به وزن مورد نظر خود برسند هم بسیار مهم و نتیجه بخش است. اما با در پیش دریافت روش های غیراصولی متوجه می شویم اگر هم در کوتاه مدت پیروز به نظر برسیم، علاوه بر اینکه سلامتمان به خطر می افتد خیلی زود دوباره به وزن قبل و حتی بیشتر از آن می رسیم؛ بنابراین در پیش دریافت روش درست کاهش وزن و تحت نظر متخصص بودن در این خصوص بسیار مهم است.

اعتیاد به پرخوری

پرخوری وقتی بیش از اندازه باشد نشانه نوعی اختلال است و، چون جنبه اعتیاد دارد درمانش هم بسیار سخت خواهد شد؛ چون افراد برای درمان یک اعتیاد اغلب به اعتیاد دیگری رو می آورند؛ مثلا کسی که می خواهد مصرف مواد مخدر را ترک کند گاهی به جای درمان این نوع اعتیاد، به مصرف بیش از اندازه مواد غذایی رو می آورد و به پرخوری اعتیاد پیدا می نماید