لالجین، مرکز سفال ایران - مجله گرافیک

لالجین یکی از مراکز عمده ساخت سفال و سرامیک در ایران و جهان است و محصولات ساخته شده به دست هنرمندان این شهر علاوه بر شهرهای دور و نزدیک در ایران، به سایر کشورها نیز صادر می گردد. سفالینه های ساخته شده در این شهر شامل انواع ظروف مصرفی و تزیینی هستند. البته در سال های گذشته، تفاوت فاحش در مقدار عرضه و تقاضا و دشواری ساخت سفالینه ها و همین طور عدم کاربرد بعضی از اشیای سفالی و تمایل به ساخت ظروف تزیینی بیشتر، بعضی از شاخه های سفالگری را تهدید می نماید.

تعداد زیادی از هنرمندان لالجینی به هنر نقاشی روی سفالینه ها اشتغال دارند. نقاشی روی سفال به دو صورت انجام می گردد:

• کار با رنگ های پلاستیکی و روغنی
• استفاده از رنگدانه های معدنی که بعد از پخت سفالینه های منقوش در کوره، نقش و نگارها ثابت می شوند. نقاشی با رنگ های قابل پخت، به چند روش انجام می گردد که می توان از آن جمله به نقاشی زیرلعابی و رولعابی اشاره نمود.

در چند سال اخیر روشی برای تزیین سفالینه های این شهر ابداع شده که اصطلاحا مینایی یا برجسته نامیده می گردد. امروزه با ابداع این روش، توجه هنرمندان لالجینی به جنبه هنری در نقاشی سفالینه ها بیشتر شده است.

سفالگران لالجین معمولا روزی ده الی دوازده ساعت کار می نمایند.

کارگران یک کارگاه سفالگری عبارت اند از:

1. چرخکار که پشت چرخ سفالگری می نشیند و از گل خام، سفالینه می سازد.

2. گل مال در قسمتی از کارگاه موسوم به ترپاق دان کار می نماید و کار او ورز دادن گل خام است.

3. پادو کارگری است که کارهای کوچک گوناگون را در کارگاه انجام می دهد. در هر کارگاه معمولا دو چرخکار، دو گل مال و یک پادو کار می نمایند.

لالجین، مرکز جهانی سفال

جشن جهانی شدن لالجین در استان همدان به عنوان شهر جهانی سفال روز 4 شهریور سال جاری در این شهر برگزار گردید.

گروهی از داوران شورای جهانی صنایع دستی اوایل سال جاری با سفر به شهر لالجین برای آنالیز شرایط این شهر و ثبت آن به عنوان شهر سفال جهان از کارگاه ها و فروشگاه های آن بازدید نموده و آن را مورد قضاوت قرار دادند که در نهایت لالجین لقب شهر جهانی سفال را از آن خود کرد.

این ثبت جهانی می تواند هم منجر به رشد گردشگری شده و هم سفالگری لالجین و کشور را توسعه دهد. اکنون با جهانی شدن لالجین به عنوان شهر جهانی سفال، ایران می تواند امیدوار باشد که سهمی در بازارهای جهانی برای سفالگری کسب کند. در گذشته سفالگران لالجین برای صادرات محصولات خود با مسائل بسیاری همانند نبود بسته بندی مناسب، نبود حمل و نقل مناسب محصولات و سود ناچیز در بازارهای داخلی و واردات سفال های چینی روبرو بودند. امید است که این مسائل با ثبت جهانی سفال لالجین برطرف شوند. بعلاوه می توان از این فرصت برای توسعه گردشگری نیز استفاده کرد. بدون شک بازدید از شهر جهانی سفال و کارگاه های سفالگری برای بسیاری از افراد جالب توجه است.

مسئولان مربوطه پس از جهانی شدن شهر لالجین از راه اندازی دهکده فراوریی و تخصصی سفال و موزه سفال در این شهر خبر دادند.

به گفته بهمن نامورمطلق، معاون صنایع دستی سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری، 5 درصد از صادرات کشور وابسته به سفال لالجین است. سال گذشته لالجین به عنوان صادرنماینده برتر سال معرفی شده است.

سرمایه گذاری در شهر سفال

لالجین با ثبت جهانی شدن به عنوان شهر جهانی سفال فرصت مناسبی برای توسعه گردشگری پیدا نموده است به طوری که به گفته کارشناسان، بسیاری از سرمایه گذاران قصد سرمایه گذاری در زیرساخت های گردشگری این شهر را دارند. به طور حتم بازدید از کارگاه های سفالگری برای گردشگران می تواند مجذوب کننده باشد. درب تمامی کارگاه های سفالگری لالجین به روی گردشگران باز است. بعلاوه دوره های کوتاه مدتی در دانشگاه علمی کاربردی سفال برای گردشگران برگزار می گردد که بازدیدنمایندگان می توانند در آن ها شرکت نمایند.

البته گفتنی است که لالجین به جز سفالگری جاذبه های دیگری هم دارد، به عنوان نمونه کارگاه عسگری که ثبت ملی شده و مسجد جامع لالجین آثار به جا مانده از دوران قاجار هستند. بعلاوه لالجین بافت سنتی و تاریخی خود را از دوره های گذشته حفظ نموده است. پل تاریخی مهاجران نیز یکی از مکان های مجذوب کننده برای گردشگران است.

مسائل بر سر راه سفالگری

سفالگران لالجین با مسائل بسیاری نیز روبرو هستند. سختی کار، قیمت تمام شده بالا، نبود کوره های صنعتی، هزینه بالای بسته بندی کالا و سود اندک محصولات از جمله مسائل سفالگران لالجین است. در مجموع بیش از 900 کارگاه فراوری سفال در لالجین فعال هستند. بعضی از این کارگاه ها، کارگاه های خانگی هستند. سفالگری از مشاغل سخت به شمار می رود و یکی از اصلی ترین مسائل سفالگران، بیمه کاری است. بعلاوه از دیگر مسائل سفالگران تامین مواد اولیه است، قیمت تمام شده بالای محصولات نیز موجب شده سفالگران حاشیه ای، سود اندکی داشته باشند. بیشتر کارگاه های سفالگری در لالجین دارای کوره های سنتی هستند. در لالجین می توان با یک خانواده کارگاه سفالگری راه اندازی کرد و به همین علت بیشتر کارگاه های فعال در حوزه سفالگری، خانوادگی هستند.

هنر اصیل سفال با گوشت و خون اهالی لالجین عجین شده و اگرچه عنوان شده که این هنر، سابقه دیرینه 8 قرنی در لالجین بهار همدان دارد اما به علت حمله مغول ها و نابودی منطقه، نمی توان مبداء تاریخی دقیقی از ظهور این هنر در لالجین ذکر کرد.

سفال لالجین معروفیت جهانی دارد و از این رو به بسیاری از کشورهای جهان صادر می گردد و طرفداران زیادی در سراسر جهان دارد.

کشورهای عربی بیشتر خواستار سفال های مصرفی و گلدان های سفالی با نقش و نگار اصیل اسلامی هستند و انواع بشقاب، کاسه، پارچ، شمعدان، کوزه و گلدان را به سوغات می برند.

صادرات سفال های تزیینی به اروپا و آمریکا بیشتر رواج دارد و کاسه و بشقاب های دکوری، گلدان های بزرگ، با نقش و نگار ایران باستان و ظروف مشبک با نقش و نگار گل و بته طرفداران بی شماری در آمریکا و اروپا دارد.

صادرات 100 میلیون دلاری سفال لالجین به اروپا، آمریکا، کشورهای حاشیه خلیج فارس، کشورهای اروپای شرقی و اسکاندیناوی بیانگر توان قابل توجه ارز آوری سفال لالجین است. با معرفی بیشتر این هنر اصیل ایرانی و ثبت جهانی رشته های مختلف و متنوع سفال لالجین، می توان سفالینه های چینی، تایلندی و غیره را از بازار ایران خارج کرد.

با این حال معروفیت جهانی سفال لالجین بهار همدان علی رغم قابلیت های ارز آوری، گردشگری و اشتغال زایی آن، ناشناخته مانده است و این مسئله، مسئولیت حوزه گردشگری و صنایع دستی برای معرفی این هنر اصیل ایرانی به جهانیان را بیش از پیش سنگین می نماید.