از پیشنهاد همکاری با صنایع تا رد طرح مدیریت خوردگی در معاونت علمی، رد تقاضای تدریس طراح موتورسبز
به گزارش مجله گرافیک، دکتر جواهر دشتی از اساتید ایرانی دانشگاه کورتین استرالیا و طراح موتور سبز که تحقیقات خود را در حوزه مدیریت خوردگی متمرکز کرده، معتقد است، سال ها است که در دانشگاه های ایران در این حوزه تدریس می شود، ولی همچنان هزینه خوردگی در صنایع کشور بالا است و برای رفع این چالش وی پیشنهاداتی برای همکاری با بخش های صنعتی ارائه کرده است که پاسخی دریافت نشده، ضمن آنکه طرح وی در حوزه مدیریت خوردگی هم با ارائه برخی ایرادات از سوی کارشناسان معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری روبرو شده است.
به گزارش خبرنگاران، دکتر رضا جواهردشتی متولد فروردین 1342در تهران است که پس از اخذ مدرک دیپلم از طرف دولت ایران بورسیه دانشگاه فنی خاورمیانه (METU) ترکیه در مقاطع لیسانس و فوق لیسانس در رشته مهندسی متالوژی و علم مواد شد. وی پس از بازگشت به ایران به مدت یک سال در پژوهشگاه نیرو شروع به فعالیت کرد و مدیر پروژه آسیب یابی برج های خنک کننده نیروگاه های کشور شد و بعد از آن به مدیریت بررسی طرح های فنی و اقتصادی در سازمان توسعه و نوسازی صنایع ایران پیوست که در آنجا مسئول بررسی فنی و اقتصادی پروژه هایی نظیر فولاد اسفراین، ساخت داخل کردن هواپیماها، مرکز تحقیقات خودرو و برخی از پروژه های کلان بود.
وی در اواسط دهه 70 شمسی برای اولین بار طرح توجیهی موتورهای انژکتوری را ارائه کرد که این طرح پایه خودروهای انژکتوری فعلی در ایران شد.
در سال دو هزار میلادی هم تنها دریافت کننده بورسیه تحقیقاتی از آکادمی علوم در اروپا شد که به همت پروفسور عبدالسلام در تریست ایتالیا ایجاد شده بود و هر سال فقط به یک نفر بورسیه تحقیقاتی داده می شود و همچنین در همان سال ایده موتور سبز (Green Engine) برای تولید هیدروژن از فتو الکترولیز آب دریا با استفاده از باطری میکروبی را ارائه کرد که یکی از 10 برگزیده انجمن پادشاهی علوم و مهندسی استرالیا شد.
در همان سال به نام کننده ایران با بورسیه سازمان ملی بهره وری ژاپن به کنفرانس بین المللی این سازمان به هندوستان دعوت شد و دو مقاله در مورد مدیریت خوردگی درآنجا ارائه داد.
در سال 2001 میلادی برای اولین بار از کل قاره آسیا بورسیه کامل دانشگاه موناش استرلیا برای دکتری را به دست آورد و در آنجا توانست برای اولین بار تحقیقات آکادمیک بر روی ویژگی های مکانیکی و الکتروشیمیایی خوردگی میکروبی را شروع و اولین آزمایشگاه در این زمینه را بنیانگذاری کند که بعدها مورد استفاده دانشجویان دکتری قرار گرفت.
جواهر دشتی بلافاصله بعد از اتمام دوره دکتری به نام سر مهندس در شرکت اکسترین در استرالیای غربی استخدام و در پروژه های مرتبط با مدیریت خوردگی در صنایع معدن، شیمیایی و دریایی مشغول به فعالیت شد. سپس در شرکت انگلیسی اکسدوس با سمت سرمهندس ارشد خوردگی و انتخاب مواد برای خطوط نفت و گاز زیر دریا و همزمان در آبردین انگلستان روی چند پروژه مرتبط با خوردگی در دریای شمال مشغول به کار شد.
این محقق ایرانی پس از انجام دوره پسادکترا در دانشگاه کورتین در استرالیا بر روی خوردگی میکروبی سازه های بتنی به دانشگاه قطر رفته و با سمت استادی در قسمت مواد و خوردگی به کار پرداخت و پروژه های مختلفی را راهبری کرد.
به گزارش خبرنگاران، چاپ کتاب Corrosion Policy Decision Making Management and Engineering Viewpoints یا سیاستگذاری مدیریت تصمیم گیری در مورد خوردگی: نقطه نظرهای مدیریتی و مهندسی، کتابی است که به ویراستاری دکتر رضا جواهردشتی و با همکاری جمعی از صاحبنظران ایرانی در زمینه های مختلف مدیریت خوردگی و با ارائه نقطه نظرهای نوین در زمینه مدیریت خوردگی از طریق انتشارات آمریکا در سال 2022 Wiley به چاپ خواهد رسید.
عناوین و نام نویسندگان کتاب مذکور به این توضیح است:
فصل اول: مقدمه، به قلم دکتر رضا جواهردشتی
فصل دوم: جنبه های مهم در علم خوردگی، به قلم دکتر رضا جواهردشتی و مهندس علی قنبرزاده
فصل سوم: المان های اساسی مدیریت هوشمند خوردگی، به قلم دکتر رضا جواهردشتی و دکتر فرانک جواهردشتی
فصل چهارم: اقتصاد و خوردگی، به قلم مهسا مستشار نظامی
فصل پنجم: مدیریت موثر در افزودنی های فرآیندی، به قلم مهندس محمدرضا حامد غفاری
فصل ششم: استفاده از روش تریز در مدیریت خوردگی، به قلم مهندس مهدی بصیرزاده و دکتر رضا جواهردشتی
فصل هفتم: اثرات زیست محیطی خوردگی و استراتژی ارزیابی این اثرات، به قلم دکتر رضا جواهردشتی
موتور سبز محقق ایرانی برترین طرح حوزه سوخت پاک
دکتر رضا جواهر دشتی استاد ایرانی دانشگاه کورتین استرالیا و متخصص خوردگی در گفت وگو با خبرنگاران، با اشاره به سابقه 40 سال تحقیقات خود در حوزه خوردگی و خوردگی میکروبی گفت: در سال 2001 فراخوانی در زمینه استفاده از انرژی های پاک در قطب جنوب منتشر شد و طرح من به نام موتور سبز جزو 10 طرح برگزیده فراخوان شناخته شد.
وی طرح موتور سبز را تولید سوخت پاک با استفاده از باکتری های مضر صنعتی دانست و اظهار کرد: موتور سبز بر اساس این ایده طراحی شده که ولتاژ مورد نیاز برای فتوالکترولیز آب و تولید هیدروژن، که سوخت سیستم های نو هیدروژنی است، از طریق باتری های میکروبی که از باکتری هایی نظیر باکتری های احیا کننده سولفات (SRB) و باکتری های اکسید کننده گوگرد (SOB) تشکیل شده اند، تامین شود.
جواهر دشتی، باکتری های احیاکننده سولفات را در زمره مهمترین عوامل خوردگی میکروبی دانست که منشا زیان های اقتصادی در واحدهای صنعتی است و ادامه داد: این نوع باکتری ها با تولید یون سولفید سبب تشکیل ترکیباتی مانند سولفید هیدروژن و سولفید آهن می شوند و اثر خورندگی شدیدی بر فلزات و فولاد دارند.
مجری طرح موتور سبز با اشاره به عملکرد این موتور توضیح داد: باکتری های احیاکننده سولفات با تولید گاز سولفید هیدروژن ماده اولیه برای استفاده باکتری های اکسید کننده گوگرد را فراهم می کنند و آن باکتری ها از جمله تیوباسیلوس فرواکسیدان با تولید اسید سولفوریک، الکترولیت لازم برای یک پیل الکتروشیمیایی که وظیفه تامین ولتاژ مورد نیاز سیستم فوتو الکترولیز را بر عهده دارد، فراهم می کنند.
به گفته این استاد دانشگاه کورتین استرالیا، ولتاژ ایجاد شده از طریق پیل برای تحریک فتوآند دستگاه فوتوالکترولیز به کار می رود. این فتوآند که از جنس اکسید تینانیوم است، با قرار گرفتن در معرض نور خورشید، الکترون منتشر می کند.
وی یادآور شد: هیدروژن تولیدی دستگاه فتوالکترولیز که در فرایندی کاملا پاک از تجزیه آب به دست آمده به نام سوخت در موتورهای هیدروژنی یا پیل های سوختی قابل استفاده است.
وی تالیف 7 کتاب بین المللی را از دیگر دستاوردهای علمی خود نام برد و یادآور شد: هشتمین کتاب در زمینه خوردگی با همکاری جمعی از فرزانگان ایرانی در انتشارات ویلی امریکا منتشر خواهد شد. این کتاب از این جهت که با همکاری جمعی از محققان برجسته ایرانی نوشته شده، حائز اهمیت است.
تجربه همکاری با بخش های صنعتی ایران
این استاد دانشگاه کورتین استرالیا به بیان تجربیاتش در همکاری در بخش های صنعتی ایران پرداخت و گفت: زمانی که به ایران آمدم با بخش های صنعتی نفت، گاز، پترشیمی، صنایع نیروگاهی، معادن به صورت ارائه مشاوره، بازدید، برگزاری دوره های آموزشی و تهیه گزارش همکاری داشته ام.
جواهر دشتی با بیان اینکه واژه مدیریت خوردگی را برای اولین بار در 24 سال گذشته در ایران وارد بخش های صنعتی کردم، خاطر نشان کرد: ولی در طول 5 سال که در ایران بودم، دری نبود که نزدم و جایی بود که نرفته باشیم که بگوییم راهی که به نام مدیریت خوردگی در پیش گرفته شده است، آن چیزی نیست که باید طی شود.
وی افزود: جلسات متعددی با مسوولان وزارت نفت داشتم و پیشنهاداتی در این زمینه مطرح کردم و بیان نمودم که به صورت افتخاری اقدام به مدیریت خوردگی در بخش صنعت کنیم، ولی پذیرفته نشد.
این محقق حوزه خوردگی با تاکید بر اینکه در ایران مدیریت خوردگی با مهندسی خوردگی اشتباه گرفته شده است، گفت: نیم قرن است که در دانشگاه های ایران مبحث خوردگی تدریس می شود، ولی اقدام شایسته ای در بخش صنعت برای پیشگیری از این پدیده مخرب صورت نگرفته است که این امر دلایل خاصی دارد.
وی عدم آگاهی کشور از هزینه های سالانه خوردگی را از دلایل عدم اقدام در این حوزه نام کرد و گفت: این در حالی است که کشور کویت از سال های قبل به این ادراک رسید که باید هزینه های خوردگی را کاهش دهد، از این رو در آن سال ها 5.2 درصد از تولید ناخالص خود را صرف خوردگی کرد و پس از 20 سال فعالیت در این زمینه، توانستند مقدار خوردگی خود را به 2.1 درصد کاهش دهند.
جواهر دشتی با انتقاد از اینکه در ایران هیچ آمار و مستنداتی در زمینه خوردگی وجود ندارد، اظهار کرد: مشاهده می شود که آمارها و ارقامی که در نشریات امریکایی و انگلیسی منتشر می شود، در ایران نقل می شود ولی بر اساس برآوردهای غیر رسمی نرخ خوردگی در ایران حداقل 8 برابر بودجه های عمرانی است و این مقدار، عددی است که کل صنایع ایران از خوردگی ضرر اقتصادی می بینند.
این استاد دانشگاه کورتین، ضررهای زیست محیطی را از دیگر چالش های خوردگی در صنایع بیان نمود و افزود: در صورتی که خطوط انتقال دچار نشتی شود، اثرات مخربی در محیط زیست خواهد داشت.
وی ادامه داد: در این زمینه پیشنهاد کردم که کمیته ای متشکل از کنندگان وزارت نفت، سازمان محیط زیست و متخصصان حوزه خوردگی تشکیل شود و هر زمانی که قرار است اقدام به حفاری و یا احداث لوله انتقال شود، بر اساس 5جدول که بر اساس تجاربی که کسب کردم، برآوردهایی صورت گیرد تا اگر بر اساس داده های این جداول اگر مقدور باشد، حفاری صورت گیرد، در غیر این صورت جلوی حفاری گرفته شود.
جواهر دشتی با تاکید بر اینکه این روش در تمام دنیا مرسوم و رایج است، گفت: در آن زمان بهانه ای نبود که آورده نشود و مخالفت خود را با اجرای این پیشنهاد بیان نمودند.
این محقق ایرانی طراح موتور سبز همچنین به یاد می آورد که پیشنهاد خود را برای تدریس در یکی از دانشگاه های بزرگ کشور ارائه کرده است، ولی این دانشگاه به دلیل بالا بودن سن، تقاضای وی را رد می کند.
ارائه طرح ملی برای مدیریت خوردگی
وی از پیشنهاد همکاریش با صنعت هوایی کشور سخن گفت و خاطر نشان کرد: صنعت هوایی بیشترین چالش را با خوردگی دارد و از آنها خواستم که در این زمینه با آنها همکاری داشته باشم و در این زمینه نامه ای ارسال کردم ولی بعد از گذشت 4 سال این تقاضا راه به جایی نبرده است.
جواهر دشتی ادامه داد: از سوی دیگر به معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری مراجعه کردم و به آنها بیان نمودم که مدیریت خوردگی یک مساله ملی است و نیاز است که به آنها پرداخته شود و آنها پاسخ دادند که فعالیت این معاونت محصول محور است و به آنها گفتم که اولویت تولید محصولات دانش بنیان را در زمینه مدیریت خوردگی تعریف کنید و به من پیشنهاد کردند که طرحی در این زمینه ارائه دهم.
این محقق افزود: من در آن زمان طرحی در حوزه مدیریت خوردگی ارائه کردم که در نهایت از طریق یکی از کارشناسان این معاونت ایراداتی به آن گرفته شد.
این استاد دانشگاه کورتین استرالیا به بیان ماجرای بی توجهی نسبت به طرح مدیریت خوردگی در پتروشیمی بندرعباس پرداخت و گفت: در حالی که در کشور مسوولان درد را احساس نمی کنند، پتروشیمی قطر از من دعوت کرد تا در زمینه مدیریت پیشرفته خوردگی با آنها همکاری کنم.
وی با تاکید بر اینکه برای بررسی هزینه خوردگی به عاملی به نام مدیریت دانش خوردگی نیاز داریم، یاداچآور شد: تا زمانی که هزینه اقتصادی و زیست محیطی خوردگی را در کشور ندانیم، حتی اگر هزاران سند راهبردی مدیریت خوردگی هم تدوین شود، راه به ترکستان خواهد بود و به جایی نخواهیم رسید.
وی با بیان اینکه تا به امروز هر آنچه که در ایران در زمینه مدیریت خوردگی صورت گرفته، بر اساس مدل های خارجی بوده است، افزود: مدل های خوردگی خارجی به درد مسائل خوردگی ایران نمی خورد و هر کشوری مدل خاص خود را دارد و ایران هم نیازمند مدل خوردگی خودش است و این موردی است که در زمانی که در ایران بودم، به مسوولان بیان نمودم.
مدل خوردگی در ایران
این متخصص حوزه میکروبی، ایران را موزه خوردگی توصیف کرد و در این باره توضیح داد: از آنجا که ایران دارای اقلیم های متفاوتی است، موزه ای از خوردگی ها در ایران تشکیل شده است، از این رو از هر نوع خوردگی که وجود دارد، نمونه ای از آن در ایران قابل مشاهده است، به گونه ای که اگر فلز خاصی را در تهران و شهرستانی مانند طالقان قرار دهیم، مشاهده خواهد شد که این فلز در تهران به دلیل وجود آلودگی هوا، سریع تر دستخوش خوردگی خواهد شد.
وی افزود: در عین حال تاسیسات نیروگاهی در منطقه های چون بوشهر و بندرعباس خوردگی شدیدتری نسبت به نیروگاه های منطقه های چون تبریز دارند، علاوه بر آن خوردگی خطوط انتقال در دریا و خشکی بسیار فرق دارد.
جواهر دشتی یکی از خوردگی های موجود در ایران را خوردگی میکروبی نام کرد و ادامه داد: در این نوع خوردگی، باکتری ها می توانند فلزات را بخورند و از بین ببرند و بیشتر در صنایع نفت، گاز، پتروشیمی، صنایع نیروگاهی، فاضلاب و صنایع دریایی دیده می شود.
این استاد دانشگاه کورتین استرالیا با بیان اینکه در صنایع نیروگاهی از آب ژاول برای جلوگیری از خوردگی استفاده می شود، گفت: این ماده از این طریق وارد پساب می شود و نتایج مطالعات ما بر روی موش نشان داد که این نوع پساب موجب کوری، نازایی و مرگ موش ها می شود.
روش های مقابله با خوردگی
جواهر دشتی با تاکید بر اینکه برای مقابله با خوردگی 5 راه حل وجود دارد، توضیح داد: مقابله فیزیکی با استفاده از انواع پوشش ها، روش شیمیایی با استفاده از مواد شیمی ضد خوردگی، مقابله الکتریکی از طریق طراحی سیستم های آندی و کاتدی خاص، مقابله مکانیکی و مقابله با روش هایی مبتنی بر پارامترهای بهره برداری 5 روش برای پیشگیری از خوردگی است و هیچ یک از این روش ها از جمله استفاده از پوشش ها به تنهایی برای مدیریت خوردگی کافی نیست.
وی در این باره گفت: به نام مثال اگر از پوشش های ضد خوردگی برای خطوط انتقال استفاده شود، در صورتی که در زیر خاک، این پوشش دچار خراشیدگی شود، خوردگی ایجاد خواهد شد؛ از این رو پیشنهاد می شود که برای این لوله ها علاوه بر استفاده از پوشش و رنگ، از حفاظت کاتدی و آندنی هم استفاده شود.
جواهر دشتی با تاکید بر اینکه راه حلهایی که برای مدیریت خوردگی ارائه می شود، از این 5 راه حل خارج نیست، گفت: ولین اگر مکاهمم خوردگی شناخته نشود، هر آنچه که در این زمینه تجویز شود، ضمانت اجرایی لازم را نخواهد داشت.
وی افزود: از این رو در ایران لازم است که پژوهش های بنیادی در حوزه مدیریت خوردگی تقویت شود، ضمن آنکه عالمان این حوزه را در بخش های صنعتی راه دهند و استادانی که در زیر کولر کتاب در این زمینه تالیف می کنند، با چالش ها و مسائل موجود در منطقه ها مختلف کشور آشنا نیستند.
منبع: خبرگزاری ایسنا