میتوان همه گیری کرونا را با رویکردهای باستان شناسی فاجعه آنالیز کرد - مجله گرافیک

نشست بیماری کرونا و مواجهه با بحران های از منظر باستان شناسی به مناسبت فرا رسیدن هفته پژوهش به وسیله پژوهشکده تاریخ ایران برگزار گردید.

مهسا ویسی در این نشست، هدف از ارائه این بحث را گگرددن طرحی در بیان کارنمودهای دانش باستان شناسی در دنیای معاصر و نقش آن در خدمتگذاری به دنیای مدرن بیان نمود. وی با بیان اینکه دانش باستان شناسی در کشور ما زیر بار انگ باستان گرایی و گنج یابی کمر خم نموده و در جایگاه اصلی و کارکرد واقعی خود نتوانسته تثبیت گردد، مطرح نمود: باستان شناسی به عنوان یکی از شاخه های علوم انسانی به خودی خود دارای کارنمودهای کاربردی در ارتباط با جامعه، انسان امروز و دنیای معاصر است و میتوان به خوبی از آن استفاده کرد منوط بر اینکه این تعاریف و کاربردها در ماهیت پذیرفته شده این دانش در کشور ما نیز وارد گردد.

وی با ابراز امیدواری به اینکه طرح موضوعات این چنینی بتواند طرح های نوینی در کاربردی سازی علوم انسانی از جمله باستان شناسی در کشور ما بوجود آورد، گفت: با تعریف یکی از شاخه های نوین باستان شناسی با عنوان باستان شناسی معاصر که به باستان شناسی گذشته معاصر و نیز باستان شناسی گذشته نزدیک نیز معروف است، هدف آن را یاری باستان شناختی به مطالعات علمی و اجتماعی گسترده تر دنیا معاصر، مطرح نمود که سعی می نماید شرایط دنیا امروز را بهبود بخشد و روینمودهایی چون باستان شناسی فاجعه را نیز از زیرشاخه های آن معرفی کرد.

این استاد دانشگاه ادامه داد: باستان شناسی فاجعه نوعی استفاده مبتنی بر شواهد و حل مسئله از باستان شناسی برای یاری به مقامات برای یافتن آنچه رخ داده، در یک صحنه فاجعه و یاری به فاجعه دیدگان در فرایند بازیابی است که با مدیریت بحران و سیاستهای پیشگیری در سرتاسر دنیا سر و کار دارد. درک اینکه چه زمانی، کجا، چرا و چگونه مخاطرات طبیعی رخ می دهند اولین قدم برای به حداقل رساندن تأثیر آنها بر زندگی ما است. اهمیت مطالعه تأثیری که فاجعه بر شرایط انسان می گذارد در باستان شناسی از آن جهت است که الگوهایی میان عوامل محیطی و راهکارهای غلبه انسان بر آن را نشان می دهد. با توجه به تغییرات بسیار زیادی که همه گیری کووید 19 در سطوح مختلف جوامع ایجاد نموده است، میتوان آن را نیز در دسته بندی فجایع قرار داد و با روینمودهای باستان شناسی فاجعه که بر الگوهای مستخرج از تغییرات فرهنگی تأکید دارد آنالیز کرد.

وی گفت: باستان شناسان برای تحلیل بیماری های همه گیری که در سراسر تاریخ رخ داده و بالاخص در مواجهه با یک سایت باستانی از تخصص هایی مانند باستان شناسی شهری، باستان شناسی سکونتگاه ها و باستان شناسی تدفین بهره می جویند. برای مثال، همه گیری کووید 19 تغییرات خاصی در نحوه تدفین و خاکسپاری درگذشتگان در اثر این بیماری بوجود آورد که آنالیز آن جز روینمودهای باستان شناسی تدفین است. هر پدیده ای که به وسیله انسان ساخته شده یا تغییر داده شده باشد، قابلیت آنالیز به عنوان موضوعی باستان شناختی را دارد. اپیدمی کرونا نیز به عنوان یک فاجعه در سطح دنیای اثراتی را داشت که از دیدگاه های باستان شناسی قابل مطالعه است.

ویسی در ادامه با بیان چند نمونه از پژوهش هایی که باستان شناسان در سایر کشورها در ارتباط با کووید 19 انجام داده اند، مطرح نمود: یکی از کارهایی که باستان شناسی با رویکرد دیرین باستان شناسی انجام داده این است که برای درک اثرات فیزیکی بیماری همه گیر کووید-19 از روشی استفاده نموده اند که قبلاً برای مطالعه جمعیت های ماقبل تاریخ توسعه داده شده بود تا نشان دهد چگونه شبکه های فیلوژنتیک می توانند با موفقیت به ردیابی منابع عفونت کووید 19 یاری نمایند.

عضو هیأت علمی پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی توضیح داد: اگر می خواهیم در برابر چنین رویدادهایی در آینده انعطاف پذیرتر باشیم، واکنش های سیستمی ما باید تغییر کند و سریع تر گردد و جای واکنش های فردی را بگیرد. بنابراین مطالعات نظام مند باستان شناسی معاصر یا گذشته اخیر دارای پتانسیل بسیار قابل توجهی است و مشاهدات باستان شناسی در خصوص پاسخ های چند مقیاسی به همه گیری ها این پتانسیل را دارد که با برجسته کردن گسست بین خط مشی های ارائه شده به وسیله دولتها و نحوه اجرای مادی آنها به وسیله افراد، به سیاست گذاران این حوزه در خصوص نحوه تدوین و اجرای این دستورالعمل ها آگاهی بدهد.

چنین مداخلاتی ممکن است بر شکل دهی معنادار رفتارهای بلندمدت متمرکز باشد تا کوتاه مدت. بنابراین، باستان شناسی معاصر می تواند نه تنها منبعی برای تأمل انتقادی در خصوص لحظه کنونی، بلکه نقطه شروعی برای باستان شناسان و سیاست گذاران آینده برای نزدیک شدن به مظاهر گوناگون بحران های دنیای باشد.