نقش و چگونگی عمل انواع باله در ماهی

به گزارش مجله گرافیک، نقش و چگونگی عمل باله در ماهی معمولا حفظ تعادل است. البته هر کدام از باله های ماهی وظایف فرعی دیگری بر عهده دارند. برای مثال، حرکت باله دمی باعث به جلو رانده شدن ماهی خواهد شد.

نقش و چگونگی عمل انواع باله در ماهی

خبرنگاران | سرویس علوم - کوسه ها، دلفین ها، خوک های دریایی، نهنگ ها و انواع خاصی از ماهی ها برای مقاصد بی شماری به باله وابسته هستند. ما در اینجا به شش نوع معمول باله موجود در ماهیان اقیانوس نگاهی می اندازیم و راهنمای جامعی درباره روش عملکرد آن ها در اختیار شما قرار می دهیم.

اصلی ترین نقش باله ها

هر یک از باله های ماهی برای اجرای یک وظیفه خاص طراحی شده اند. ما در اینجا این وظایف را فهرست می کنیم، اما وظیفه هر کدام از این باله ها در ممکن است در برخی گونه های آبزیان متفاوت باشد.

  • باله پشتی: تعادل ماهی را در هنگام شنا حفظ می نماید.
  • باله مخرجی: این باله هم به حفظ تعادل ماهی در هنگام شنا یاری می نماید.
  • باله شکمی: به عنوان فراهم نماینده تعادل و عامل چرخش و ترمز در شنا عمل می نماید.
  • باله دمی: در بیشتر ماهی ها باله دمی باله اصلی به جلو راندن ماهی است.
  • باله سینه ای: حرکت به جلو و گوشه به گوشه.
  • باله چربی: حفظ تعادل.

1. نقش و چگونگی عمل باله پشتی

باله پشتی در میان تمام اعضای بدن ماهی قابل مشاهده ترین عضو است. این باله اولین وظیفه از دو وظیفه اصلی باله را به انجام می رساند: حفظ تعادل. باله پشتی که روی پشت ماهی واقع شده (معادل انگلیسی باله پشتی Dorsal از کلمه لاتین Dorsum مشتق شده که به معنی پشت می آید) اصلی ترین باله در حفظ تعادل ماهی است. این باله از غلت خوردن ماهی در هنگام عبور از جریان های قوی جلوگیری می نماید. باله پشتی در اصل مانند یک کیل وارونه روی قایق که هر چیزی را راست و در راستا درست نگه می دارد، عمل می نماید.

با این حال هم، برخی گونه های ماهی ها کاربرد های اضافی را نیز برای باله های پشتی معرفی نموده اند. باله پشتی خورشیدماهی اقیانوسی با باله مخرجی، که از آن برای دفع استفاده می نماید، آمیخته شده است.

شیرماهی (که تحت عناوین خروس ماهی و عقرب ماهی هم شناخته می شود) و تعدادی از گربه ماهی ها ستون پشتی زهرآلودی را تشکیل داده اند و می توانند از آن برای دفاع از خود استفاده نمایند. از سوی دیگر، قلابچه ماهی با تغییر شکل باله پشتی برجسته خود از آن به عنوان چاشنی شکار استفاده می نماید.

2. نقش و چگونگی عمل باله مخرجی

ماهی ها تعادل بیشتر خود را مدیون باله مخرجی (یا مقعدی) کوچک هستند. این باله، همانطور که از نامش پیداست، در قسمت عقب و زیر شکم ماهی در نزدیکی دم آن واقع شده است. هرچند اغلب باله های مخرجی نسبتاً کوچک هستند، اما برخی از آن ها (مانند تاماسابای ژاپنی) می توانند بلند، ظریف و روان باشند.

3. نقش و عملکرد باله شکمی

جفت باله های شکمی (که به باله بطنی هم معروف هستند) موجب حفظ تعادل ماهی در هنگام حرکت سریع در میان آب می شوند. این باله ها به ماهی یاری می نمایند تا بالا برود، دور بزند و بایستد. نام این باله از کلمه شکم (venter، که معادل لاتین کلمه belly در زبان انگلیسی است) مشتق شده است، پس این باله ها برخلاف باله پشتی، معمولاً در زیر شکم ماهی قرار دارند (هرچند گاهی اوقات می توان آن ها در قسمت های جلوتر ماهی - مانند قسمی ماهی یا ملانوگراموس ایگلفینوس - یا در قسمت های عقبتر مشاهده کرد - مانند ماهی روهوی جنوب آسیا).

4. نقش و چگونگی عمل باله دمی

باله دمی همان باله ای است که ماهی به عنوان دم از آن استفاده می نماید (در زبان انگلیسی به این باله Caudal می گویند که معادل لاتین کلمه tail در این زبان است). این باله دومین هدف اصلی وجود باله در ماهی را به نمایش می گذارد: نیروی حرکت به جلو ماهی. ماهی ها از جنبش دمی بدن برای به جلو راندن خود استفاده می نماید. در اصل این بدین معناست که ماهی موجی را از مهره های موجود در بالای بدن (تیره پشت) تا دم خود به وجود می آورد. او به این صورت آب را به عقب رانده و خود را در میان آب به جلو می راند.

دم های ماهی معمولاً دو چنگک، چه چنگال مانند یا به شکل هلال، دارند. به همین دلیل شکل دم ماهی شبیه ماه است. اما دم تعدادی از آنها، مانند ماهی سالمون، دارای یک لبه راست است. ما دم این ماهی را تحت عنوان دم بریده توصیف می کنیم. هرچند که قسمت های باله دمی معمولاً با یکدیگر متقارن هستند، اما گاهی اوقات استخوان های مهره موجب می شوند تا نیم باله دمی بالایی بلندتر باشد (مانند باله اغلب کوسه ها). البته در برخی از ماهی ها نیم باله دمی پایینی بلندتر است (مانند کوسه فرشته).

5. نقش و چگونگی عمل باله های سینه ای

باله های سینه ای، همانطور که از نامشان پیداست، در ناحیه سینه ماهی واقع شده اند. در اصل ماهی آن ها را به عنوان نیروی حرکت به جلو خود به کار می گیرد و دقیقاً در ژیل ها واقع شده اند. به هر حال فایده های باله ها سینه ای در اینجا پایان نمی یابد.

ماهی هایی (مانند کوسه ها) که کیسه شنا ندارند، از باله های سینه برای ایجاد بالا روی دینامیک استفاده می نمایند. آن ها به این ترتیب از غرق شدن خود جلوگیری می نمایند. باله های ماهی ها نقش بال های هواپیما را برای آن ها ایفا می نماید. به این صورت که به جریان آب بالای سر خود فشار می آورند تا بتوانند به سمت بالا حرکت نمایند. یکی از موانع کار این است که موجود باید به حرکت خود به سوی جلو ادامه دهد تا قادر به ماندن در راستا مستقیم خود باشد.

ماهی های پرنده از باله های سینه خود برای پریدن به هوا استفاده می نمایند. ماهی های پرنده، مانند نیروی بالا رفتن دینامیکی که کوسه ها فراوری می نمایند، بال های خود را کج نموده و به این صورت در سرعتی حدود 43 مایل در ساعت، خاصیت شناوری لازم را برای حمل آن ها تا فاصله حدود 50 پایی فراوری می نمایند.

ضمناً ماهی های گل پیما (انواع ماهی های گوبی goby که قادرند از آب به لجن زار بروند و حتی مدتی در هوای آزاد بمانند) باله های سینه ای خود را باز فراوری نموده و از آن ها برای پیاده روی در زمین های خشک استفاده می نمایند. این موجودات می توانند اکسیژن را در پوست خود ذخیره نمایند. همین امر نیز به آن ها اجازه می دهد تا خود را با چند پرش به سطح زمین بکشانند. آن ها این کار را به منظور یافتن استخر های جدید یا انتظار آمدن جزر و مد و بازگشت به داخل آب انجام می دهند. مانتا رای دارای دو باله دماغی است. این باله ها باله سینه ای را کامل می نمایند. این برآمدگی های شاخ مانند در کنار دهان آن ها قرار گرفته اند. مانتا ها در هنگام خوردن غذا آن ها را تخت می نمایند.

6. نقش و چگونگی عمل باله چربی

خاتمه درباره باله های چربی باید بگوییم که دارای چیز رمز آلودی هستند. این باله یک دستگاه فرعی گوشتی است که در قسمت پشت ماهی در بین باله پشتی و باله دمی قرار گرفته است. هرچند این باله میزان ثبات ماهی را تا مقداری افزایش می دهد، اما هیچ کس کارکرد دقیق این باله را هنوز کشف ننموده است.

تمام ماهی ها باله چربی را ندارند، شما می توانید این باله را در ماهی هایی از قبیل: سالمون، قزل آلا و گربه ماهی ها مشاهده کنید. برخی از محققان معتقدند که یک ارتباط عصبی با باله وجود دارد، بنابراین شاید این باله یک عضو حس نماینده اساسی باشد. این عضو می تواند تغییرات به وجود آمده در جریان، صدا و فشار را حس کند. تا زمانی که باله چربی به طور کامل شرح داده شود، وجود این باله را باید رازی دانست که ماهی در خود پنهان نموده است.

برخی از فرضیه های ابتدایی چنین می گویند که دریا های متعدد و شگفت انگیز تنوع بی شماری از ضمایم را برای ماهی ها به وجود آورده اند. هر موجودی باله های خود را برای تطبیق دادن خود با سبک حیات ویژه خویش به وجود آورده است (و اگر تکامل نکته ای را به ما یاد داده باشد، آن این است که باله ها می توانند حتی بهتر از این هم بشوند).

فرم بدن

ماهی ها در کل اژدر مانند و دارای بینی های گردی هستند. میانه بدن آن ها ضخیمتر بوده و دمی مخروطی شکل دارند. فرم بدن ماهی ها در چگونگی شنا کردن آن ها نقش بسیار مهمی به عهده دارد. بدن گرد ماهی ها آن ها را شناگران خوبی تبدیل نموده است؛ و ماهی ها با بدن کوتاه تر خود می توانند با سرعت دور بزنند.

سر ماهی از دهان، حفره های بینی و پوشش ژیلی پدید آمده است. ژیل ها (که در زیر پوشش ژیلی قرار دارند) اجازه تنفس را به ماهی می دهند. همانطور که آب از روی سطح ژیل ها عبور می نماید، اکسیژن جذب بدن ماهی می شود - مانند شش ها در موجوداتی که در خشکی زندگی می نمایند.

پولک ها از ماهی در محیط زیست خویش محافظت می نمایند. آن ها مانند توفال های سقف ها روی یکدیگر قرار گرفته اند، طوری که پوست ماهی کاملاً درون آن ها جای می گیرد. همانطور که ماهی رشد می نماید، پولک های آن ها حلقه هایی شبیه حلقه های درختان را به وجود می آورند. به این صورت است که دانشمندان می توانند سن ماهی را تشخیص دهند. لایه ای از لعاب، که پولک ماهی ها را پوشش می دهد، یک لایه محافظتی اضافی را برای اغلب آن ها به وجود می آورد. این لعاب به ماهی ها یاری می نماید تا کیفیت شنای خود را در آب بهبود بخشند و آفت ها را از پوست ماهی دور نگه می دارد.

خط جانبی روش شنیدن ماهی ها را معین می نماید. این خط به فشار، لرزش، حرکت و صدا حساس است و به ماهی اجازه می دهد تا از وجود هر چیزی در آب های پیرامونی آگاه شود. باله ها به ماهی یاری می نماید تا شنا کند. در واقع غالب کار ها را ماهیچه های بلند بدن ماهی انجام می دهند، اما باله ها برای حفظ تعادل و دور زدن مهم هستند. باله ها، در تعدادی از ماهی ها، دراز و ستونی هستند. آن ها در محافظت از ماهی در برابر شکارچیانی که تمایلی به لقمه نیزه ای تیز ندارند، نقش ویژه ای دارند.

کالبدشناسی ماهی ها

هر کسی که مجموعه ای از ماهی ها را پرورش می دهد باید خود را با کالبدشناسی خارجی ماهی های خود آشنا سازد. اسم باله های متنوع و بخش های بدن همیشه در شرحات گونه های مورد نظر آورده می شوند. در این بخش از مقاله سعی خواهیم کرد تا قسمت های مختلف ماهی را تعریف و شناسایی کنیم. البته غیر از شرح تکمیلی مختصری درباره باله ها، دیگر قسمت ها ماهی را نیز مورد آنالیز قرار می دهیم.

باله ها

باله ها از رای های سفتی تشکیل شده اند. البته این رای ها با لایه دیگری از پوست پوشانده شده اند. برخی از باله ها متصل هستند و برخی دیگر در نزدیکی لبه باله جدا شده اند. در تعدادی از ماهی های خاص، برخی از رای های پشتیبانی باله ها، استخوانی، سفت و غیرمتصل هستند. ما از آن ها به عنوان تیره پشت یاد می کنیم. تقریباً نیمی از رای های باله در باله پشتی ماهی کیچلید از جنس تیره پشت استخوانی هستند. بنابراین، بخش جلویی چنین باله ای به نام تیره پشت پشتی خوانده می شود و بخش عقبی آن به نام باله پشتی نرم شناخته می شود. باله های پشتی تیره پشت و باله پشتی نرم در گوبی ها و تعداد دیگری از گونه ها به طور کامل از یکدیگر جدا شده اند و دو باله پشتی مجزا را تشکیل می دهند. البته تعداد رای های باله ها را نیز در طبقه بندی آن ها مورد نظر قرار می دهند.

پوست

پوست ماهی در دو بخش تقسیم بندی می شود، لایه روپوست (خارجی) و لاپوست. روپوست از سلول های مخاطی تشکیل شده است. این سلول ها روی یکدیگر قرار گرفته اند. همچنین این سلول ها به صورت مداوم کنده شده و سلول های جدید جایگزین آن ها می شوند. در فاصله میان سلول های مخاطی، سلول های لعاب وجود دارند که ترشحات موکوئیدی را فراوری می نماید. این ترشحات یک پوشش محافظتی بسیار مهم را به وجود می آورند که ما آن را به نام پوشش لعابی می شناسیم. لاپوست در زیر لایه روپوست قرار گرفته است و بسیاری از وظایف مهم در این قسمت به وقوع می پیوندند.

پولک ها

قسمت عمیقتر لاپوست ماهی از فیبروبلاست های رابط، کلاژن و رگ های خونی تشکیل شده است. پولک های ماهی در پاکت هایی در لاپوست قرار دارند و از بافت رابط خارج می شوند. پولک ها به قسمت بیرونی ماهی نچسبیده اند، اما لایه مخاطی آن ها را پوشانده است. پولک ها روی یکدیگر قرار دارند. از این رو، یک زره انعطاف پذیر محافظتی را به وجود آورده اند که می تواند در مقابل ضربه ها و تندباد ها مقاومت کند. دو نوع اصلی از پولک ها وجود دارند، و هر دوی آن ها گرد هستند. اما در یکی از آن ها لبه ها دندانه دار هستند و دیگری کاملاً صاف و هموار است. در خصوص گربه ماهی، پولک ها جایگزین روکش ها شده اند. اما در برخی از گونه های دیگر اصلاً هیچ پولکی وجود ندارد.

سلول های ملونه (رنگ دانه)

رنگ ها و الگو های زیبای ماهی ها را سلول های موجود در لاپوست به وجود می آورند. این سلول ها را با توجه به رنگی که حاوی آن هستند، نامگذاری نموده اند.

  • ملانوفور: رنگ های قهوه ای تیره ای به نام ملانین هستند.
  • اریتروفور: رنگ قرمز.
  • زانتوفور: رنگ زرد.
  • اریدوفور: حاوی کریستال هایی است که رنگ های روشن را آزاد و منعکس می نماید. به این ترتیب بسیاری از ماهی ها ظاهر فلزی خود را به دست می آورند.

ماهی ها می توانند رنگ خود را در هر لحظه تغییر دهند. این مهم توسط حرکت دانه های ملانین در هر سلول اتفاق می افتد. وقتی دانه های ملانین پراکنده شوند نور بیشتری را جذب نموده و رنگ ماهی تاریکتر می شود، در حالی که اگر جمع شوند رنگ ماهی کمرنگتر خواهد شد.

خط جانبی

حواس ششگانه ماهی. خط جانبی از مجموعه ای از پولک ها تشکیل شده است. هر یک از این پولک ها توسط یک منفذ، که با یک سیستم از کانال های حاوی سلول های حس نماینده و فیبر های عصبی مرتبط هستند، بهبود یافته است. این خط در یک شبه خط از ژیل ها تا باله دمی تداوم می یابد. این شبه خط را می توان مانند نواری از پولک های تاریکتری که از گوشه جنبی کشیده شده اند، به سادگی در ماهی ها مشاهده کرد. چنین به نظر می رسد که خط جانبی یکی از اعضای حس نماینده بسیار مهم در ماهی است. این خط می تواند جریان های الکتریکی دقیقه ای را در آب آکواریم ردیابی کند. همچنین به عنوان نوعی پردازنده موقعیت مکانی عمل می نماید که در شناسایی محیط پیرامونی به ماهی یاری می نماید.

دیگر حس های ماهی

ماهی ها پنج عدد از حس های انسانی را به اضافه خط جانبی، که حس ششم آن ها را تشکیل می دهد، در خود دارند. البته باید دانست که اهمیت هر یک از حس ها در ماهی نسبت به حس های ما انسان ها تفاوت هایی دارد. در اینجا به اختصار به این تفاوت ها اشاره می کنیم.

  • بینایی: دیدن در زیر آب مسائل فراوانی را با خود به همراه دارد. عمده ترین مشکل مقدار اندک نوری است که در زیر آب و در بالاترین لایه های آب در دسترس است. در بهترین حالت دیدن در زیر آب به دیدن تا فاصله چندصد متری محدود است. پس ماهی از این حس به عنوان حس اصلی خود استفاده نمی نماید.
  • بویایی: حس بویایی در اغلب ماهی ها به شدت پیشرفته است و احتمالاً در محل غذا بیش از حس بینایی مورد استفاده قرار می گیرد.
  • شنوایی: تحقیقات نشان داده اند که ماهی ها قادر به شنیدن هستند. اما عملکرد کامل این حس در ماهی ها هنوز درک نشده است.
  • چشایی: برآمدگی های چشایی در ماهی ها در دهان و همچنین پوستی که سر، باله های بدن، گوشواره ها و لب ها را پوشش داده است، قرار دارند. کاملاً احتمال دارد که ماهی می تواند مزه غذا را قبل از قورت دادن آن تشخیص دهد.
  • لامسه: ماهی ها همچنین حس لامسه پیشرفته ای دارند و این واقعیت در هیچ یک از آن ها به اندازه گربه ماهی به خوبی نشان داده نشده است. گربه ماهی ها از گوشواره های خود مانند توسعه دهندگان بدن خود استفاده می نمایند.
منبع: setare.com
انتشار: 23 اسفند 1399 بروزرسانی: 23 اسفند 1399 گردآورنده: cicagraphic.ir شناسه مطلب: 1589

به "نقش و چگونگی عمل انواع باله در ماهی" امتیاز دهید

2 کاربر به "نقش و چگونگی عمل انواع باله در ماهی" امتیاز داده اند | 3 از 5
امتیاز دهید:

دیدگاه های مرتبط با "نقش و چگونگی عمل انواع باله در ماهی"

* نظرتان را در مورد این مقاله با ما درمیان بگذارید