در هر آزمون استخدامی آموزش و پرورش، 10 درصد سهمیه برای آموزش و پرورش استثنایی در نظر گرفته می گردد
به گزارش مجله گرافیک، تهران (پانا) - به گفته معاون توانبخشی سازمان آموزش و پرورش استثنایی در ایران به نسبت هر 149 دانش آموز یک نیروی گفتاردرمان وجود دارد در حالیکه مطابق استانداردها باید به ازای هر 25 دانش آموز یک نیروی توانبخشی وجود داشته باشد؛ بنابراین برای رسیدن به استاندارد مطلوب در حوزه گفتاردرمانی به بیش از 1900 نیروی دیگر نیازمندیم.
یکی از مهم ترین وظایف نظام آموزش و پرورش تربیت بچه هایی است که با نیازهای ویژه قدم به دستگاه تعلیم و تربیت جامعه می گذارند و دانش و بینش عصر حاضر ما را به این سطح از آگاهی رسانده است که وجود این نیازها به معنی ناتوانی نیست و چه بسا این بچه ها می توانند حیاتی پرمایه و سالم و سرشار از شکوفایی استعدادهای فردی و اجتماعی را تجربه نمایند و این میسر نخواهد شد جز با کوشش بهم پیوسته خانواده و مدرسه در پرورش این فرزندان بالقوه توانمند.
در ایامی که روزی به نام گفتاردرمانی را پشت سر گذاشته ایم با این مقدمه وارد بحث می شویم که گفتار و زبان به عنوان وجه تمایز انسان با سایر مخلوقات، موضوع پیچیده ای است که علیرغم پیشرفت های علمی، هنوز برای رمزگشایی آن در ابتدای راه هستیم. با این حال، علم گفتاردرمانی توانسته نتیجه یافته های دانشمندان را در قالب خدماتی به افراد دچار اختلالات و بیماری های گفتار و زبان ارائه داده و امید را به خانواده های آنان بازگردانند.
مجید هداوند معاون آموزشی، برنامه ریزی و توانبخشی سازمان آموزش و پرورش استثنایی در گفت وگو با پانا با موضوع گفتاردرمانی در این سازمان اظهار کرد: گفتار و زبان بخش بسیار مهمی از ارتباط برقرار کردن با دیگران است. گفتاردرمانگر یا پاتولوژیست گفتار و زبان فردی است که به ارزیابی، تشخیص و درمان اختلالات مرتبط با گفتار و زبان و بلع می پردازد. فعالیت گفتاردرمانگر منحصر به صحبت کردن نیست بلکه صحبت کردن تنها بخشی از ارتباط است. ما می توانیم با خواندن و نوشتن، زبان بدن، حالات چهره و حتی با تماس چشمی با یکدیگر ارتباط برقرار کنیم.
وی ادامه داد: هدف افرادی که در حیطه توانبخشی فعالیت می نمایند، استفاده از بالاترین توانایی ممکن از فرد توانخواه در جهت بهبود شرایط زندگی شخصی و اجتماعی فرد است. بنابراین گاهی هدف، درمان کامل فرد توانخواه نیست؛ بلکه کوشش برای استفاده از تمامی توانایی های فرد به بهترین شکل ممکن است. در بسیاری از موارد گفتاردرمانگر علاوه بر درمان مستقیم بیماری فرد، به اصلاح و بهبود محیط زندگی فرد می پردازد تا شرایط مساعدتری برای بهبود فرد به وجود بیاید. به طور مثال کودکی که دارای لکنت است با مشاوره هایی که به مادر و معلم مدرسه او داده می گردد می تواند شرایط بهتری برای درمان سریعتر لکنت به وجود آورد.
نکته کلیدی در درمان اختلالات مداخله به هنگام است
وی افزود: نکته کلیدی در درمان این اختلالات، مداخله زود هنگام و به هنگام است. برای مثال می توان از اختلالات خواندن و نوشتن در مدرسه، با مداخله زودهنگام در سنین پیش از مدرسه جلوگیری کرد یا از شدت آن کاست. دوران نوزادی و کودکی دوران بسیار حساسی است. اختلالاتی که در این دوران پدید می آیند در صورتی که درمان نشوند و اثرات آنها عمیق گردد ممکن است در آینده بسیار سخت شوند. از طرفی به دلیل انعطاف پذیری مغز می توان بسیاری از این اختلالات را راحت تر و سریعتر و با اثربخشی بیشتر درمان کرد.
چه افرادی به گفتاردرمانی نیاز دارند؟
هداوند در پاسخ به این پرسش که خدمات گفتاردرمانی مشمول چه افرادی می گردد گفت: افراد دارای لکنت، افراد دارای مسائل تلفظی، افراد دارای اختلال اتیسم، افراد کم توان ذهنی، افرادی که مشکل در خواندن و نوشتن و ریاضیات دارند، افراد دارای مسائل شنوایی، افراد دارای شکاف کام و لب، بچه هایی که دچار تاخیر در گفتار و زبان هستند و دیر به صحبت کردن می رسند، افرادی که پس از صدمات مغزی (مانند سکته مغزی، تومور مغزی، ضربه مغزی، دمانس و…) دچار مسائلی در حیطه گفتار و زبان و بلع شده اند، بچه ها دارای بیش فعالی، افراد دارای سندروم داون و بعضی سندروم های دیگر مانند سندروم ویلیامز و … باید برای ارزیابی و درمان به گفتاردرمانگر مراجعه نمایند.
ریشه اختلالات گفتاری کجاست؟
معاون توانبخشی سازمان آموزش و پرورش استثنایی درباره ریشه اختلالات مربوط به بیان و گفتار اظهار کرد: اغلب مسائلی که در گفتار و زبان پیش می آیند ریشه در مغز دارند. این اختلالات می توانند در نتیجه مسائل متابولیک، ژنتیک، سندورم ها، ضربه و آسیب به مغز و حتی در نتیجه عادت های نادرست یا شیوه های تربیتی والدین ایجاد شوند. لذا اهمیت درمان مستقیم و همینطور مشاوره به والدین برای بهبود شیوه تربیتی والدین معین می گردد. وراثت مسئله مهمی در رشد بچه ها است اما با تاخیر در درمان فرصت بهبود بیشتر را از بچه ها می گیریم. بسیاری از این اختلالات در نتیجه درمان نشدن به دوران بزرگسالی می رسند و کودک در این چند سالی که همراه با اختلال زندگی نموده است آسیب های روحی و روانی زیادی را متحمل می گردد.
توانایی های که یک گفتار درمانگر نیاز دارد
هداوند درباره ویژگی های ارائه دهندگان خدمات گفتاردرمانی گفت: افرادی که به خدمات گفتار درمانی نیاز دارند، در طیف سنی گسترده ای قرار دارند. از نوزاد تازه متولد شده نارس تا یک فرد 90 ساله ای که پس از سکته مغزی توانایی صحبت کردن را از دست داده است. پس فردی می تواند گفتاردرمانگر خوب و پیروزی باشد که توانایی برقراری ارتباط با افراد در سنین مختلف را داشته باشد. همچنین باید انعطاف پذیری و خلاقیت بالایی داشته باشد، زیرا افراد با سطح توانایی و فرهنگ متفاوت ممکن است به خدمات گفتاردرمانی نیاز داشته باشند. هیچ دو فرد کم شنوایی مثل هم نیستند. پس گفتاردرمانگر باید با خلاقیت و انعطاف پذیری خود، توانایی تغییر برنامه درمانی را متناسب با شرایط مراجع داشته باشد. حتی بعضی از بچه هایی که مراجعه می نمایند، ممکن است مسائل رفتاری داشته باشند و به درمان مستقیم جواب ندهند.
وی ادامه داد: گفتاردرمانگر باید توانایی این را داشته باشد که یک برنامه درمانی مناسب با شرایط ویژه کودک را طراحی و اجرا کند. به طور کلی سرعت پیشرفت بعضی مراجعان در رشته های توانبخشی، آهسته است. به همین دلیل درمانگری می تواند پیروز باشد که صبر و حوصله لازم را داشته باشد. در بعضی موارد، ممکن است فردی با یک زبان دیگر مانند ترکی یا کُردی به خدمات گفتار درمانی نیاز داشته باشد، پس آشنایی با لهجه ها و ویژگی های زبان های دیگر می تواند یک امتیاز برای فرد محسوب گردد.
گفتاردرمانی در آموزش و پرورش استثنایی
معاون سازمان آموزش و پرورش استثنایی درباره خدماتی که در حوزه گفتاردرمانی به دانش آموزان مدارس عادی و استثنایی داده می گردد گفت: سازمان استثنایی تمامی مأموریت های آموزش و پرورش عادی را بر عهده دارد و علاوه برآن در سه قلمرو نیز خدمات ویژه به آموزش و پرورش عادی ارائه می نماید که یکی از این قلمروها ارائه خدمات حمایتی و توانبخشی به دانش آموزان با نیاز های ویژه است. در هر سازمان منابع انسانی عامل اصلی تحول و تحقق اهداف آن سازمان است. در واقع هیچ سیستمی بدون اتکا بر نیروی انسانی با انگیزه، دارای صلاحیت و خلاق امکان تحول و دسترسی به اهداف تعریف شده خود را ندارد. در آموزش و پرورش استثنایی اغلب فعالیت ها مبتنی بر کار تیمی است. نیروهای توانبخشی در کنار معلمان تسهیل نماینده اهداف آموزش و پرورش دانش آموزان با نیاز های ویژه هستند و در ارتقای کیفیت تعلیم و تربیت دانش آموزان نقش اساسی و مؤثری ایفا می نمایند. امروز 719 نفر نیروی توانبخشی شامل بینایی سنج، شنوایی شناس، کاردرمانگر، گفتاردرمانگر، فیزیوتراپ، ارتوپد فنی در حال حاضر در مدارس استثنایی مشغول به ارائه خدمت به دانش آموزان استثنایی هستند.
وی افزود: اکنون تعداد 386 نیروی گفتاردرمانگر خدمت دهی به 57468 دانش آموز با نیاز ویژه (جسمی حرکتی، کم توان ذهنی و چند معلولیتی و اتیسم) را بر عهده دارند. در واقع به نسبت هر 149 دانش آموز یک نیروی گفتاردرمان وجود دارد در حالیکه مطابق استانداردها باید به ازای هر 25 دانش آموز یک نیروی توانبخشی وجود داشته باشد. بنابراین برای رسیدن به استاندارد مطلوب در حوزه گفتاردرمانی به بیش از 1900 نیروی دیگر نیازمندیم.
اقدامات و برنامه های سازمان آموزش و پرورش استثنایی در حوزه نیروی توانبخشی
هداوند درباره تامین نیروی مورد نیاز در حوزه توانبخشی در دستگاه تعلیم و تربیت گفت: وزارت آموزش و پرورش 195 هزار کمبود نیروی انسانی دارد که سهم آموزش و پرورش استثنایی 12 هزار نیرو است و از این تعداد 3964 نیروی توانبخشی مورد نیاز است بنابر این کمبود شدیدی در زمینه نیروهای متخصص توانبخشی در مدارس وجود دارد اما سازمان استثنایی اقدامات خوبی در راستای تأمین نیرو دراین حوزه انجام داده است:
- با هماهنگی وزارت بهداشت سهمیه ای برای مدارس استثنایی در نظر گرفته می گردد که تحصیلات تکمیلی در دانشگاه های علوم پزشکی و دانشگاه فرهنگیان به گونه ای برنامه ریزی گردد که واحدهای تخصصی در دانشگاه علوم پزشکی و واحدهای حرفه ای در دانشگاه فرهنگیان ارائه گردد. نگاه به تربیت معلم استثنایی نگاه چند مهارتی شده است علاوه بر سرفصل های مصوب آموزشی باید یکسری دروس مرتبط با توان بخشی نیز در سرفصل آموزشی این دانشجویان گنجانده گردد.
- بر اساس مصوبه ای که در شورای سازمان به تصویب رسید مقرر شد در هر آزمون استخدامی آموزش و پرورش 10 درصد سهمیه برای آموزش و پرورش استثنایی در نظر گرفته گردد و این سهمیه در هر آزمون استخدامی تداوم داشته باشد.
- با هماهنگی معاونت برنامه ریزی و منابع انسانی وزارت مقرر شد تعداد 500 نیروی طرحی جذب گردد که در اقدامات اداری لازم برای جذب این نیروها در حال اجرا است.
- جذب نیرو از دانشجویان ورودی دانشگاه فرهنگیان، ماده 28 اساسنامه دانشگاه فرهنگیان، جذب سرباز معلم، استمرار خدمت همکاران بازنشسته، خرید خدمات توانبخشی به وسیله استفاده از ظرفیت موسسات دولتی و غیر دولتی فعال در حوزه توانبخشی از راهکارهای دیگر جبران کمبود نیرو است.
وی افزود: یکی از مسائل نیروهای توانبخشی قرار نگرفتن آنان در گروه شغلی معلمان (رشته آموزشی فرهنگی) و بالتبع عدم اعمال رتبه بندی است که با پیگیری سازمان آموزش و پرورش استثنایی و تمهیدات سازمان امور استخدامی این نیروها در رسته معلمان قرار خواهند گرفت.
اقدامات سازمان برای پشتیبانی از ارائه خدمات توانبخشی داخل و خارج از مدرسه
هداوند در ادامه به اقدامات سازمان آموزش و پرورش استثنایی در سال گذشته اشاره نمود و گفت در سال 1399 میزان بهره مندی دانش آموزان با نیازهای ویژه از خدمات توانبخشی داخل و خارج در دوره های پیش دبستانی و ابتدایی در مجموع 60% پیش بینی شده بود که این عدد به 81% رسید و تعداد 27000 دانش آموز خدمات دریافت کردند. برای سال 1400 پیش بینی 90% مد نظر است. یاری سرانه هزینه خدمات توانبخشی در سال 99 از مبلغ 4 میلیارد تومان سال قبل به 7 میلیارد تومان افزایش یافت (75 درصد) که ابلاغ اعتبار شده و دستورالعمل اجرایی آن نیز به استان ها ارسال شده است.
وی افزود برای هر دانش آموز با نیاز های ویژه که نیازمند دریافت خدمات توانبخشی ماست مبلغ 600 هزار تومان قابل هزینه است که این مبلغ به میزان 20 درصد نسبت به سال قبل افزایش یافته است. ضمناً برای دانش آموزان با معلولیت جسمی حرکتی این مبلغ 40 درصد افزایش یافته است.
خدمات توانبخشی در شرایط کرونا
وی درباره خدمات بخش توانبخشی در دوره کرونا نیز گفت: در کنار تمام تهدید هایی که کرونا برای جهان ایجاد کرد فرصت هایی نیز به وجود آورد که یکی از آنها شریک شدن خانواده ها به صورت راهبردی در امر تعلیم و تربیت دانش آموزان است. امروز خانه مدرسه اول است و در خانه والدین به عنوان دستیاران حرفه ای معلمان و گروه توانبخشی به امر تعلیم و تربیت و حفظ سلامت دانش آموزان یاری خواهند کرد. در شرایط کرونا خدمات توانبخشی باید استمرار یابد. ارائه خدمات توانبخشی در مدرسه به صورت مجازی و از راه دور همچنین خارج از مدرسه و در قالب مراکز مشاوره و هدایت و مراکز دولتی و غیر دولتی توانبخشی باید مورد توجه قرار گیرد.
فراوری محتواهای توانبخشی
معاون سازمان آموزش و پرورش استثنایی در انتها به موضوع فراوری محتوا در حوزه گفتاردرمانی در این سازمان اشاره نمود و گفت: بر اساس دستورالعمل ارسالی به استان ها مقرر شد، همکاران گفتار درمانگر 1377 فیلم، جهت بارگذاری در شبکه شاد تهیه و فراوری نمایند. تا کنون 1178 فیلم در این حوزه به سازمان ارسال شده که نزدیک به 200 فیلم داوری و در شبکه شاد بارگذاری شده است. کوشش بر این است به گونه ای برنامه ریزی گردد تا دسترسی به محتواهای فراوری شده تخصصی صرفاً توسط نیروهای توانبخشی فراهم گردد و سپس به وسیله آنها در اختیار والدین قرار گیرد تا بتوانند در منزل تمرین ها و درمان های تکمیلی را با فرزندانشان انجام دهند.
منبع: خبرگزاری پانا