از درخت شاه توت 250 ساله تا کوبیدن میخ بر روی درخت 2000 ساله - مجله گرافیک

درختان کهنسال به عنوان مهم ترین ذخایر ژنتیکی هر کشور حائز اهمیت بسیار هستند. این درختان طی زندگی طولانی خود گاه تا چند هزار سال شاهد تحولات طبیعی و تنش های محیطی متعددی بوده و به صورت یک تاریخ زنده قابل مطالعه و آنالیز هستند.

44 اصله از این درختان کهنسال خراسان شمالی به عنوان مواریث ارزشمند طبیعی در فهرست میراث ملی قرار گرفته است که در ادامه تعدادی از آن ها معرفی می شود.

درخت کهنسال ارس سرانی

به گزارش خبرنگاران، این درخت کهنسال دارای قطر برابر سینه معادل 270 سانتیمتر بوده، وسعت سطح تاج پوشش آن 271 مترمربع را شامل شده و سن آن حدود 2700 سال تخمین زده می شود. این درخت به لحاظ شکل ظاهری و با توجه به نوع گونه آن دارای تنه بسیار قطور و ریشه هایی پهن و گسترده در سطح خاک است.

درخت کهنسال ارس سرانی روی دامنه کوه کونجه خور و در داخل رویشگاهی از درختان ارس با قطرهای متفاوت واقع شده است. این درخت کهنسال دارای یک تنه کشیده و تنومند بوده که از ارتفاع حدود سه متری دارای سه تنه شده و به اطراف گسترده شده است. با توجه به قدمت زیادی که دارد به خوبی توانسته است با اقلیم منطقه سازگاری پیدا کند و جزء درختان نادر در ایران است. طبق نظر کارشناسان موسسه تحقیقات جنگل ها و مراتع کشور جزء 3 درخت بسیار کهنسال ایران است، بنابراین مطالعات ژنتیکی بر روی این گونه در جهت اصلاح و یا تکثیر آن پیشنهاد می شود و همچنین می تواند قابلیت ثبت در فهرست آثار ملی جهانی را نیز داشته باشد.

درخت کهنسال ارس (آرچه) گرمه

این درخت کهنسال در محدوده زمین های بایر که مربوط به اراضی ملی است واقع شده است. طبق آنالیز های میدانی در دشت اطراف این درخت، هیچ گونه درخت دیگری وجود ندارد. این درخت دارای قطر برابر سینه حدود 213 سانتی متر است و سن آن حدود 2100 تا 2300 سال تخمین زده می شود.

عظیمی تاج پوشش آن 194 مترمربع را شامل می شود و موجب شده است تا از فاصله دور به واسطه عظیمی تاج و محیط باز اطراف به خوبی قابل تشخیص باشد. این درخت نزد مردم منطقه ارزش آیینی دارد که به صورت بستن پارچه های سبز دور تنه و شاخه ها و همچنین زدن میخ بروی تنه تبلور یافته است. این ارس کهنسال از درون پوسیده شده و به همین دلیل در داخل آن حفره ای ایجاد شده است که از قسمت تاج پوشش به سمت بن درخت قابل مشاهده است.

طبق آنالیز های صورت گرفته هیچ گونه آثار وجود بذر روی شاخه ها و در اطراف درخت مشاهده نشد و به نظر می رسد این درخت ارس کهنسال یک تک پایه نر است.

درخت کهنسال صنوبر نظر علی

درخت کهنسال صنوبر نظر علی دارای قطر برابر سینه معادل 245 سانتی متر بوده، وسعت سطح تاج پوشش آن 582 مترمربع را شامل می شود و سن آن حدود 300 سال تخمین زده می شود.

این درخت به لحاظ شکل ظاهری و با توجه به نوع گونه آن دارای تنه بسیار قطوری است که دچار درون پوسیدگی شده و آثار آن روی تنه درخت تعیین است. درون پوسیدگی از قسمت بن تا قسمتی که شاخه ها از تنه درخت منشعب می شوند وجود دارد و این امر سبب شده است تا آب باران از قسمت تاج پوشش وارد حفره ایجاد شده در تنه شود، به سمت پایین جاری شده و روی تنه در قسمت بن آن به صورت حفره زیبایی از آب جمع شود.

طبق گفته های مالک زمین یکی از سرشاخه های درخت که خشک شده بوده است در اثر طوفان شکسته و سقوط می نماید و از آنجا که برای مردم و ایشان با توجه به اعتقاد مذهبی که به آن داشته اند این شاخه عظیم را به یاری بیل مکانیکی در زیر خاک مدفون می نمایند. این درخت کهنسال در انتهای روستا نظر علی واقع شده است و اطراف آن زمین های باغی و کشاورزی است. این درخت کهنسال با توجه به قدمت زیادی که دارد و نوع گونه آن که به خوبی توانسته است با اقلیم منطقه سازگاری پیدا کند و جزء درختان نادر در ایران است بنابراین مطالعات ژنتیکی بر روی این گونه در جهت اصلاح و یا تکثیر آن پیشنهاد می شود. با توجه به نظرات کارشناسان موسسه تحقیقات سازمان جنگل ها و مراتع کشور احتمالاً این درخت کهنسال قدیمی ترین صنوبر موجود در ایران و بنابراین قابل ثبت در فهرست میراث جهانی است.

درخت چنار کهنسال کتلی

این درخت کهنسال ازنظر شکل ظاهری تنۀ بسیار ستبری دارد که در گذشته به دلیل آتش سوزی های مکرر کاملاً از وسط به دو نیم تقسیم شده است. وسعت فضای ایجاد شده به اندازه ای است که به راحتی یک خودروی پاترول در آن جای می گیرد .داخل تنه غربی این درخت کهنسال کندوی زنبورعسل وجود دارد که طبق اطلاعات محلی در گذشته برای خارج کردن عسل از داخل این تنه و پراکنده کردن زنبورها از آتش استفاده می شده است. آب چشمه ای که در فاصله حدود 100 متری سمت شرقی این درخت واقع شده است از زیر تنه غربی درخت عبور می نماید. این درخت کهنسال با توجه به قدمت بسیار زیادی که دارد و نوع گونه آن توانسته به خوبی با اقلیم منطقه سازگاری پیدا کند و جزو درختان نادر ایران است. بنابراین مطالعات ژنتیکی بر روی این گونه در جهت اصلاح و یا تکثیر آن پیشنهاد می شود و با توجه به نظرات کارشناسان موسسه تحقیقات سازمان جنگل ها و مراتع کشور احتمالاً این درخت کهنسال قدیمی ترین چنار موجود در ایران است که از همین رو قابل ثبت در فهرست میراث جهانی است.

درخت گردو کهنسال اسپاخو

در حال حاضر این درخت کهنسال به خاطر توجه و مراقبت مالک شامل آبیاری، هرس و نیز آفت کشی، شرایط خوبی دارد. این درخت گردو کهنسال به طور متوسط سالانه حدود 300 کیلو محصول دارد که در سال های اخیر به دلیل کم آبی و خشک سالی در منطقه و بروز سرمای شدید از میزان محصول آن کاسته شده است. زمینی که این گردوی کهنسال در آن واقع شده است یک زمین باغی بوده که در اطراف آن درختان گردوی دیگری نیز مشاهده می شود. این درخت کهنسال با توجه به قدمت زیادی که دارد و نوع گونه آن به خوبی توانسته است با اقلیم منطقه سازگاری پیدا کند. گردوی اسپاخو به دلیل ویژگی های خاص خود جزو درختان نادر ایران است و بنابراین قابلیت ثبت در فهرست آثار ملی را دارد و مطالعات ژنتیکی و زیست محیطی بر روی این گونه در جهت اصلاح و یا تکثیر آن پیشنهاد می شود.

درخت چنار کهنسال شوقان

این درخت کهنسال دارای قطر برابر سینه معادل 207 سانتیمتر بوده و وسعت سطح تاج پوشش آن 337 مترمربع را شامل می شود و سن آن 350 سال تخمین زده می شود. این درخت به لحاظ شکل ظاهری تنه ستبری دارد که از درون پوسیده شده و آثار آن روی تنه درخت در ضلع شرقی و شمالی کاملاً مشهود است.

این درخت کهنسال در داخل میدان اصلی شهر واقع شده است که به نام محلی پاچنار مشهور است و حدود 6 سال قبل ساخته شده است. طبق اطلاعات محلی در گذشته آب سرچشمه شهر از کنار این درخت عبور می نموده و اطراف آن باغستان بوده است. با وجود این امروزه به دلیل توسعه شهری و رشد بافت مسکونی شوقان به شهر تبدیل شده و درخت در مرکز بافت مسکونی واقع شده است. با توجه به فضای تقریباً عظیم میدانی که درخت در آن واقع شده است، مردم اغلب در داخل میدان و کنار آن دورهم گرد می آیند. این درخت کهنسال با توجه به قدمت زیادی که دارد توانسته است به خوبی با اقلیم منطقه سازگاری پیدا کند و بنابراین مطالعات ژنتیکی بر روی این گونه در جهت اصلاح و یا تکثیر آن پیشنهاد می شود.

درخت شاه توت حصار

در جنوب شهر بجنورد و در منطقه ای معروف به اراضی حصار، درخت کهنسال و بسیار زیبایی از گونه شاه توت وجود دارد. این درخت به لحاظ شرایط ظاهری از ارتفاع 5/0 متری تنه آن از وسط بازشده و شاخه هایش به اطراف گسترده شده اند و در برخی نقاط به علت قطر زیاد و عظیمی تاج پوشش و درنتیجه سنگینی، شاخه ها در داخل خاک قرار گرفته اند. درخت شاه توت معمولاً رشد سالیانه کمی دارد و بر اساس محاسبات و اندازه گیری قطر درخت، باید حدود 250 سال قدمت داشته باشد.

با توجه به اینکه درخت شاه توت از پایه های مناسب و با قدرت رویشی بالایی بوده است توانسته رشد زیادی کند که این عامل نشان دهنده توان بسیار بالای ژنتیکی این درخت است. طبق تحقیقات محلی این درخت در باورهای آیینی مردم صندلی خاصی دارد و به آن سید می گویند.

در حال حاضر این درخت کهنسال در شرایط مناسب و شادابی بسر می برد و میوه های درشت و سیاه رنگ به بار می آورد. قطر متوسط برابر سینه درخت 160 سانتیمتر است و سطح تاج پوشش آن 118 مترمربع را شامل می شود.

درخت داغداغان قره نوده

در فاصله حدود یک کیلومتری جنوب غربی روستا قره نوده و 200 متری غرب جاده آسفالت و در زیر صخره ای سنگی، درختی کهنسال از گونه داغداغان قرار گرفته است. این درخت دارای تنه ای تقریباً استوانه ای بوده و آثار درون پوسیدگی در قسمت بن درخت مشهود است. با وجود این درخت داغداغان قره نوده این روزها شرایط مناسبی دارد و برگ های انبوه و سبزرنگ و میوه های نارنجی آن نشان از سلامتی درخت دارد.

این درخت بر روی دامنه کوهی سنگی واقع شده و اطراف آن گونه زالزالک و درختان داغداغان دیگری با قطرهای 30 تا 50 سانتیمتر مشاهده می گردند. 3 عدد از شاخه های اصلی درخت به علت درون پوسیدگی شکسته شده و آثار آن ها در محل شکستگی تعیین است. از آثار روی زمین و سنگ های فرورفته در قسمت بن آن تعیین است که در اثر فرسایش و سیلاب های ناشی از شیب کوه، خاک اطراف درخت شسته شده است. قطر درخت در حدود 107 سانتیمتر است و تاج پوشش آن 94 مترمربع را دربر گرفته است.

ثبت 44 درخت کهنسال خراسان شمالی در فهرست میراث طبیعی کشور

علی مستوفیان معاون میراث فرهنگی اداره کل میراث فرهنگی خراسان شمالی در گفت و گو با خبرنگاران گفت: تعداد 49 اثر طبیعی استان، ثبت ملی شده که از این تعداد، 44 پرونده مربوط به ثبت درختان کهنسال است.

وی با تأکید بر آنالیز و شناسایی آثار طبیعی دارای ارزش و قابلیت ثبت در فهرست ملی و جهانی، اظهار کرد: در تمام فعالیت های مرتبط با شناسایی و ثبت این مواریث ارزشمند، ایجاد بسترهای مناسب همکاری در راستای مشارکت مردم لازم است.

وی مطرح نمود: پرونده چهار درخت کهنسال دیگر نیز تهیه و مستندسازی شده است تا به منظور ثبت در فهرست میراث طبیعی کشور ارائه شود.

مستوفیان اضافه کرد: درخت گردو قره گل، چنار بابا امان، درختان گردوی کهنسال پرکار و درخت توت روستای تیمورتاش ازجمله این پرونده ها است.