اختلال خواندن؛ علت، علائم و راه های درمان - مجله گرافیک

اختلال خواندن در بچه ها

اختلالات خواندن در هر سنی ممکن است به وجود آید، اما در بچه ها بیشتر دیده شده است. افراد مبتلا به این اختلال معمولاً در تشخیص و درک کلماتی که از قبل می شناسند هم مشکل دارند. حتی گاهی در هجی کردن کلمات نیز ضعیف هستند.

افراد مبتلا به اختلالات خواندن ممکن است مسائل دیگری هم داشته باشند. مسائلی مانند ناتوانی هایی در یادگیری، نوشتن و شمردن اعداد. توجه کنید که اختلال در خواندن به هیچ وجه نوعی اختلال فکری یا رشدی نیست. به علاوه این اختلال نشانه هوش پایین یا عدم تمایل فرد به یادگیری هم نیست.

انواع اختلال در خواندن

اختلال در خواندن به دو دسته زیر تقسیم می شود:

• دیسلکسیا (Dyslexia)
• هایپرلکسیا (Hyperlexia)

1. دیسلکسیا

دیسلکسیا شایع ترین نوع اختلال در خواندن است و به طور خاص، توانایی های خواندن فرد را مختل می کند. این افراد از هوش نرمال برخوردار هستند، اما به طور قابل توجهی در خواندن کلمات و متن مشکل دارند. آن ها به سختی می توانند کلمات را با صدای بلند ادا کنند و درک کلمات برایشان سخت است. نمی توانند مانند افراد عادی اسم اشیاء را سریعاً بگویند.

2. هایپرلکسیا

هایپرلکسیا نوعی از اختلال در خواندن است که در آن، افراد مهارت خوبی در خواندن دارند، اما نمی توانند چیزهایی را که برایشان خوانده می شود یا با صدای بلند گفته می شود، به خوبی درک کنند. همچنین ممکن است مسائل دیگری مانند مسائل شناختی یا اجتماعی هم داشته باشند.

علت اختلال در خواندن

یادگیری خواندن فرآیندی پیچیده است و نیاز به هماهنگی بین عضلات چشم برای دنبال کردن خطوط نوشته، جهت گیری فاصله ای برای تفسیر حروف و کلمات، حافظه بصری برای حفظ معنای حروف و کلمات، قدرت ترتیب بندی، درک ساختار جملات و دستور زبان و قدرت دسته بندی و تحلیل دارد. علاوه بر این مغز باید نشانه های بصری را با حافظه ادغام کرده و به صداهایی خاص مرتبط کند. این صداهای خاص باید معنای درستی داشته باشند. اختلال خواندن وقتی اتفاق می افتد که یکی از این مراحل دچار مشکل شود. بنابراین این اختلال می تواند علل بسیار زیادی داشته باشد که در افراد مختلف هم متفاوت است.

به علاوه، محققان دریافته اند که علل ژنتیکی هم می تواند تأثیرگذار باشد. تحقیقات نشان داده است برخی از این بیماران، در خانواده هایی بوده اند که یک یا چند نفر از آن ها دچار این اختلال بوده است. به نظر می رسد دلایل دیگری هم درگیر باشند، چرا که بیش از نیمی از مبتلایان، سوابق خانوادگی اختلال در خواندن ندارند.

برخی تئوری ها نشان می دهد مسائل عملکردی در برخی از نواحی مغز که با خواندن مرتبط هستند، می تواند زمینه ساز این بیماری باشد. همان طور که گفتیم فرآیند خواندن در مغز با پیچیدگی های زیادی همراه است و اگر هر کدام از آن ها دچار مشکل باشد، مهارت های خواندن فرد تضعیف می شود.

علائم اختلالات خواندن

علائم معمولی که در اغلب بیماران مبتلا دیده می شود، به شرح زیر است:

• در تشخیص کلمات مشکل دارند.
• در درک صداهای کلمات، ترتیب یا نظم صداها مشکل دارند.
• در هجی کردن کلمات یا حروف مشکل دارند.
• در درک نحوه جای گیری حروف در کلمات مشکل دارند.
• برخی کلمات را جا می اندازند و یا جابجا می کنند.
• درک مطلب ضعیفی دارند.
• سرعت خواندن کمتری دارند (باصدا و بی صدا).

علاوه بر این علائم بچه ها مبتلا به این اختلال، مسائل دیگری هم دارند. مسائلی مانند:

• تأخیر در صحبت کردن
• گیج شدن در تشخیص جهت ها یا راست یا چپ دست بودن
• گیج شدن در تشخیص متضادها (جلو یا عقب، بالا یا پایین)
• اختلال ریاضی
• اختلال در نوشتن

درمان اختلال خواندن

هر یک از دولت های کشورهای مختلف تعاریف متفاوتی برای اختلال خواندن در افراد مد نظر قرار داده اند. بنابراین قوانین و اصول متفاوتی نیز برای درمان این اختلال به کار گرفته می شود. مدارس نواحی مختلف نیز اصول متفاوتی برای تشخیص و درمان این اختلال در میان دانش آموزان در پیش می گیرند. در حالت کلی، دانش آموزانی که در آن ها اختلال خواندن یا دیسلکسیا تشخیص داده شود، واجد شرایط دریافت برنامه های آموزشی فردی و منحصر به فرد خواهند بود. این برنامه شخصی یکسری دستورالعمل های اختصاصی برای رفع اختلال فرد مورد نظر را شامل می شود که از جانب مدرسه تهیه شده و در اختیار دانش آموز قرار می گیرد.

روش های در برای اختلال خواندن متدهای متفاوتی مانند تقویت قدرت تجسم، قدرت بینایی، رژیم های غذایی خاص، دستورالعمل های اختصاصی خواندن، یادگیری و … را شامل می شود. به طور کلی، تحقیقات نشان داده اند که راه کار دستورالعمل های آموزش منحصر به فرد و پیشبرد آن به صورت منظم اثربخشی بالاتری نسبت به سایر راه چاره ها در بهبود این اختلال داشته اند. برخی از مهم ترین دستورالعمل های آموزشی برای رفع اختلال افراد عبارتند از:

1. روش های مبتنی بر صدا، آوا و هجی کردن کلمات

در این روش به افراد توصیه می شود که کلمات را به کوچک ترین مؤلفه های آن ها تقسیم کنند. در واقع، با به کارگیری این روش بهتر می توانند صدا و آوای بخش کوچکی از کلمات را بیاموزند. برای مثال، یک کلمه را می توان با حروف تشکیل دهنده آن و صدای هر یک از حروف یاد گرفت.

2. روش برقراری ارتباط بین حواس مختلف

در این روش برنامه ای آموزشی تنظیم می شود که به افراد این امکان را می دهد تا بین حواس مختلف آن ها و مغزشان ارتباط برقرار شود. در واقع، این روش یادگیری با برقراری ارتباط ذهنی بین حواس بینایی، شنوایی و بخش عصبی مغز، فرآیند خواندن و یادگیری را در فرد تسهیل می کند. به همین دلیل، روشی مثل دیدن نمادهای آوایی کلمات، شنیدن صدای آن ها و احساس کردن آن موجب می شود تا حواس مختلف فرد به صورت هم زمان درگیری یادگیری مطالب شوند. برای مثال، تلفظ کلمات با صدای بلند و هجی کردن آن با انگشتان به صورت هم زمان روشی عالی برای یادگیری آوای کلمات به شمار می آید.

3. روش های ساختاریافته

در این روش یادگیری از تلفظ و آوای یک حرف از کلمه مورد نظر شروع شده و به مرور حروف بعدی را به آن اضافه می کنند. در ادامه یادگیری به مرحله آموزش آوای هر یک از بخش های کلمه رسیده و در نهایت نوبت به یادگیری کل کلمه مورد نظر می رسد. این روش یادگیری جمله های مختلف را به روشی سیستماتیک برای افراد دارای اختلال خواندن تسهیل می کند. در ادامه نیز تمرین های مکرر برای به خاطر سپردن آوای کلمات و جملات توصیه می شود.

حرف آخر

همان طور که گفته شد، اختلال خواندن به عدم توانایی افراد برای خواندن و تلفظ برخی کلمات اشاره دارد. این اختلال با در پیش دریافت دستورالعمل های خواندن ساختاریافته و منظم قابل درمان است. همچنین به طور معمول یکی دیگر از مسائل افراد دارای اختلال خواندن، عدم توانایی در یادگیری مطالب است که برای آشنایی بیشتر با این اختلال می توانید مطالب علت و علائم اختلال یادگیری و اختلال یادگیری چیست؟ را مطالعه کنید.

در آخر لطفاً نظرات و پیشنهادات خود را با ما و سایر همراهان انگیزه به اشتراک بگذارید.